© Tomasz Wojewodzic, Magdalena Frey-Schramel, Michał Misygar, Mariusz Dacko Artykuł udostępniony na licencji CC BY-SA 4.0
Śledzenie procesów zachodzących w gospodarstwach domowych jest niezbędne do projektowania polityki społecznej. Celem badania omawianego w artykule jest ocena sytuacji materialnej gospodarstw domowych rolników na tle gospodarstw domowych nierolników. Analizie poddano wysokość dochodu rozporządzalnego oraz subiektywne postrzeganie własnej sytuacji materialnej, jak również możliwości oszczędzania i zdolności do spłaty zobowiązań kredytowych. Badanie opierało się na danych za lata 2018–2022 gromadzonych przez Główny Urząd Statystyczny w ramach cyklicznego badania budżetów gospodarstw domowych w Polsce. Do weryfikacji występowania różnic w ocenach i opiniach respondentów wykorzystano nieparametryczny test niezależności chi-kwadrat Pearsona i dokładny test Fishera. O ile w pierwszych latach po akcesji Polski do Unii Europejskiej rolnicy wyraźnie odczuwali poprawę swojej sytuacji materialnej, o tyle już w latach 2018–2022 ich oceny były niższe niż oceny w populacji gospodarstw domowych nierolników. Właściciele większych gospodarstw rolnych znacznie częściej niż właściciele gospodarstw drobnych (o powierzchni użytków rolnych poniżej 5 ha) oceniali swoją sytuację materialną jako dobrą lub bardzo dobrą i mimo że relatywnie częściej wspomagali się kredytem, na ogół nie deklarowali problemów w spłacie zobowiązań. Wykazywali również większe możliwości odkładania części dochodów jako oszczędności.
gospodarstwa domowe, dochód rozporządzalny, sytuacja materialna, rolnicy, oszczędności, kredyt
R2, Q12
Chmieliński, P., Czubak, W. (2024). Ewolucja oddziaływania Wspólnej Polityki Rolnej na przemiany wsi i rolnictwa w Polsce. W: Polska wieś i polskie rolnictwo. 20 lat w Unii Europejskiej (s. 13–31). Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. https://doi.org/10.53098/978-83-89900-78-4_2.
Duczkowski, N., Słowik, L. (2022). Wpływ subiektywnej oceny sytuacji materialnej na zadłużenie gospodarstw domowych. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 67(8), 41–63. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.9701.
Dudek, H. (2021). Deprywacja materialna polskich gospodarstw domowych w pierwszym roku pan-demii COVID-19. Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych, 22(3), 97–107. https://doi.org/10.22630/MIBE.2021.22.3.9.
Dudek, M. (2017). Skala i uwarunkowania ubóstwa rodzin rolniczych w Polsce. Wieś i Rolnictwo, (2), 7–27. https://doi.org/10.53098/wir022017/01.
Gałecka, A., Pyra, M. (2016). Zadłużenie gospodarstw rolniczych w Polsce w latach 2010–2013. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 18(2), 89–94. https://rnseria.com/article/123995/pl.
Głowicka-Wołoszyn, R., Stanisławska, J., Wołoszyn, A. (2022). Housing conditions of households of farmers in 2005–2020. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Econo-mists, 24(3), 42–56. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.9393.
Główny Urząd Statystyczny. (2023). Budżety gospodarstw domowych w 2022 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/budzety-gospodarstw-domowych-w-2022-roku,9,21.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2024). Zeszyt metodologiczny. Badanie budżetów gospodarstw domo-wych. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/zeszyt-metodologiczny-badanie-budzetow-gospodarstw-domowych,10,3.html.
Gołaś, Z. (2014). Dochodowość pracy w rolnictwie krajów Unii Europejskiej. Wieś i Rolnictwo, (3), 7–23. https://doi.org/10.53098/wir.2014.3.164/01.
Grzelak, M. M. (2016). Dochody rozporządzalne gospodarstw rolnych na tle dochodów innych grup społeczno-ekonomicznych w Polsce w latach 2003–2014. Annales Universitatis Mariae Curie- -Skłodowska, sectio H – Oeconomia, 50(4), 139–149. https://doi.org/10.17951/h.2016.50.4.139.
Kalinowski, S. (2015). Poziom życia ludności wiejskiej o niepewnych dochodach. Wydawnictwo Naukowe PWN. https://www.skalin.pl/wp-content/uploads/2011/01/poziom_zycia_ludnosci_wiejskiej-14-07.pdf.
Kalinowski, S. (2019). Wiejska bieda – (nie)obecność na polskiej wsi. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi (s. 169–202). Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. https://doi.org/10.53098/9788373839984.
Kalinowski, S. (2022). Ubóstwo i wykluczenie na wsi. W: J. Wilkin, A. Hałasiewicz (red.), Polska wieś 2022. Raport o stanie wsi (s. 153–169). Wydawnictwo Naukowe Scholar, Fundacja na rzecz Roz-woju Polskiego Rolnictwa.
Kata, R. (2020). Zadłużenie rolników w Polsce w aspekcie przemian strukturalnych i koniunktury w rolnictwie. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 23(72), 33–44. https://doi.org/10.22630/PEFIM.2020.23.72.3.
Kozak, J. M., Mrówczyńska-Kamińska, A. (2022). The Economic Situation of Households in Poland. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists, 24(1), 134–160. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.7629.
Kozera, A., Stanisławska, J., Wysocki, F. (2014). Sytuacja finansowa gospodarstw domowych za-mieszkujących obszary wiejskie w Polsce po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, 101(2), 91–101. https://doi.org/10.22630/RNR.2014.101.2.22.
Krajka, S. (2022). Stopień obciążenia kredytem budowlano-mieszkaniowym budżetów gospodarstw domowych w Polsce w okresie 2015–2021. Debiuty Naukowe Studentów Wyższej Szkoły Banko-wej, 22, 83–102. https://doi.org/10.58683/dnswsb.571.
Łapa, P. (2018). Liczba stopni swobody – co to właściwie jest. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.15897.06244.
Mierzejewska, M. (2015). Gospodarstwo domowe – rozważania o składkach i podatkach. W: M. Ka-wiński (red.), Doubezpieczenie społeczne. Idea i kontynuacja (s. 45–56). Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.
Mieszała, M., Głowicka-Wołoszyn, R., Wołoszyn, A., Stanislawska, J. (2023). Consumer Expenditure of Rural Households in Poland. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 25(3), 232–242. https://doi.org/10.5604/01.3001.0053.8862.
Orłowski, W. M. (2024). Czy polskie rolnictwo wykorzystało szanse tworzone przez członkostwo w Unii Europejskiej? Ocena makroekonomiczna. W: P. Chmieliński, G. Gorzelak (red.), Polska wieś i polskie rolnictwo. 20 lat w Unii Europejskiej (s. 139–155). Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. https://doi.org/10.53098/978-83-89900-78-4.
Pawelec, A. (2021). Analiza struktury wydatków konsumpcyjnych polskich gospodarstw domowych według typu biologicznego. Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych, 22(3), 87–96. https://doi.org/10.22630/MIBE.2021.22.3.8.
Podolec, B. (2008). Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania sytuacji materialnej gospodarstw do-mowych. W: K. Jakóbik (red.), Statystyka społeczna – dokonania, szanse, perspektywy (s. 109–123). Główny Urząd Statystyczny. https://bws.stat.gov.pl/bws_57_Statystyka_spoleczna_dokonania_szanse_perspektywy.
Prokopowicz, D. (2017). Sytuacja materialno-ekonomiczna gospodarstw domowych w Polsce oraz znaczenie wprowadzenia programu „Rodzina 500 plus” w ramach kompleksowej rodzinnej poli-tyki społecznej. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne, 18(1), 57–75. https://www.czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/ucs/article/view/2942/2685.
Sowa-Kofta, A., Kurowski, P. (2021). Zagrożenie ubóstwem gospodarstw domowych z osobami z nie-pełnosprawnościami. Polityka Społeczna, (10), 8–16. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.5427.
Stanisławska, J., Wysocki, F. (2011). Dochodowa elastyczność wydatków na artykuły żywnościowe gospodarstw domowych rolników według grup dochodowych. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 13(3), 315–319.
Sztabiński, P. B. (1989). Sytuacja materialna. Propozycje pojęcia. Przegląd Socjologiczny. Sociological Review, 37, 65–82. https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/przeglad-socjologiczny-sociological-review/1989-tom-37/przeglad_socjologiczny_sociological_review-r1989-t37-s65-82.pdf.
Weber, M. (2002). Gospodarka i społeczeństwo. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wojewodzic, T. (2017). Procesy dywestycji i dezagraryzacji w rolnictwie o rozdrobnionej strukturze agrarnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. https://doi.org/10.15576/978-83-66602-31-1.
Wołoszyn, A., Głowicka-Wołoszyn, R. (2024). Income Inequality of Rural Households in Poland – Analysis by Source of Income. Annals of the Polish Association of Agricultural and Agribusiness Economists. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 26(1), 324–337. https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.3788.
